"ΤΥΧΙΚΟΣ" ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2010 -- Η ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΣΑ ΤΟΥ ΜΩΡΟΥ

Με μεγάλη συγκίνηση ο κόσμος παρακολούθησε την έντονη προσπάθεια διάσωσης των 33 μεταλλωρύχων που είχαν αποκλειστεί σε ορυχείο της Χιλής και την επιτυχή απελευθέρωσή τους στις 13-14 Οκτωβρίου. Το να φέρνεις πίσω στη ζωή ανθρώπους αποκλεισμένους σε βάθος σχεδόν 700 μέτρων είναι μοναδικό στην ιστορία.

Αν και για τους περισσότερους από εμάς το εγχείρημα ήταν ίσως κάτι λίγο περισσότερο από θέαμα στις τηλεοπτικές οθόνες, για τους επιστήμονες που ενεπλάκησαν σ’ αυτό τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά, επειδή είχαν να αντιμετωπίσουν πλείστους παράγοντες που εμείς ούτε καν μπορούσαμε να σκεφτούμε, όπως π.χ. η διαφορά της ατμοσφαιρικής πίεσης ανάμεσα στις υπόγειες στοές και την επιφάνεια της γης, το ηλιακό φως που ξαφνικά θα έπεφτε στα μάτια τους μετά από τόσες μέρες σχεδόν απόλυτου σκοταδιού, και πολλά ακόμη που οι περισσότεροι δεν είμαστε σε θέση να υποψιαστούμε. Επίσης οι σωματικές διαστάσεις των ανθρώπων αυτών και πώς θα μπορούσαν να περάσουν από τον περιορισμένης διαμέτρου σωλήνα που διάνοιξαν τα συνεργεία, μέσα σε μια μεταλλική αμπούλα που θα τους έφερνε στην επιφάνεια, ήταν ένας σημαντικός παράγοντας.

Και ενώ όλα αυτά απέκτησαν μεγάλη δημοσιότητα και κέντρισαν το ενδιαφέρον δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη, χιλιάδες άλλοι συνάνθρωποί μας αντιμετωπίζουν καθημερινά μια πολύ πιο δύσκολη κατάσταση και μετάβαση, χωρίς κανείς να το παρατηρεί ή να του δίνει την παραμικρή προσοχή, εκτός από τους πολύ ειδικούς!

Αναφερόμαστε στη στιγμή της γέννησης του κάθε ανθρώπου που, ενώ ως έμβρυο και για εννέα μήνες ζει στη μήτρα της μητέρας του κολυμπώντας μέσα στο αμνιακό υγρό, χωρίς να αναπνέει με τους πνεύμονές του αλλά παίρνοντας οξυγόνο από το αίμα της μητέρας του, σε ειδικές συνθήκες βαρύτητας, θερμοκρασίας, πίεσης κ.λπ., ξαφνικά υποχρεώνεται να βγει από εκείνον τον ασφαλή “θάλαμο” και να εκτεθεί στο εντελώς διαφορετικό εξωτερικό περιβάλλον.

Μάλιστα, μέσα σε μια στιγμή και για πρώτη φορά, πρέπει να ενεργοποιηθούν μέσα του διάφοροι μηχανισμοί, πρωτόγνωροι και ασυνήθιστοι, όπως π.χ. το να θηλάζει και το να αντιλαμβάνεται άγνωστες οσμές που θα το συνδέσουν με το περιβάλλον και κυρίως με την ίδια του τη μητέρα. Πάνω απ’ όλα όμως, και ίσως το σπουδαιότερο, είναι το να αρχίσει να αναπνέει μόνο του, κάτι για το οποίο το προσωπικό του μαιευτηρίου δίνει ιδιαίτερη προσοχή. Γι’ αυτό με μεγάλο ενδιαφέρον διαβάσαμε κάποιο σχετικό άρθρο[1] και στη συνέχεια παρατίθενται πληροφορίες που συλλέξαμε για χάρη των αναγνωστών του «Τ», με την πεποίθηση ότι και εκείνοι θα ευλογηθούν και θα δοξάσουν τον μεγάλο Ευεργέτη, που μας έπλασε «φοβερώς και θαυμασίως».

Ο τοκετός είναι τόσο κοινό γεγονός, ώστε εύκολα παραβλέπουμε πώς ένα μωρό, που για εννέα μήνες αναπτύσσεται μέσα σε νερό – ένα περιβάλλον στο οποίο είναι εντελώς αδύνατο για οποιονδήποτε άνθρωπο να ζήσει, αφότου πάρει την πρώτη του ανάσα – καταφέρνει να επιβιώσει στο δικό μας κόσμο! Για να συμβεί αυτός ο άθλος από το μωρό, απαιτούνται πολλές σημαντικές αλλαγές τόσο στη λειτουργία όσο και την ανατομία διαφόρων συστημάτων του σώματος. Με τη βοήθεια των ειδικών ας παρακολουθήσουμε τις πιο φανερές από αυτές τις αλλαγές:

Αναπνευστικό Σύστημα

Ο άνθρωπος για να ζήσει χρειάζεται να εισπνέει οξυγόνο και να εκπνέει το διοξείδιο του άνθρακα που προκύπτει. Αυτή η εργασία γίνεται από τους πνεύμονες ενώ η καρδιά συνεργάζεται για την προώθηση του οξυγόνου σε όλα τα μέρη του σώματος. Το έμβρυο δεν γνωρίζει την αναπνοή με αυτή τη διαδικασία πριν από την πρώτη του ανάσα μετά τον τοκετό. Όσο βρίσκεται στη μήτρα "αναπνέει" μέσα από την κυκλοφορία της μητέρας του, από τον πλακούντα, ο οποίος εκτός από αυτό πραγματοποιεί και πολλές άλλες ζωτικές λειτουργίες, απαραίτητες για τη ζωή του εμβρύου ώσπου αποβάλλεται μετά τον τοκετό .

Οι πνεύμονες του εμβρύου αρχίζουν να διαμορφώνονται περίπου 22 ημέρες μετά τη σύλληψη και οι κυψελίδες αναπτύσσονται για να φθάσουν κατά τον τοκετό σε έκταση περίπου 2 τετραγωνικών μέτρων. Υποτυπώδεις αναπνευστικές κινήσεις εκδηλώνονται από την 11η-12η εβδομάδα, συν τω χρόνω τα ρουθούνια που αρχικά είναι κλεισμένα, αρχίζουν να ανοίγουν, γεγονός που δίνει στο μωρό τη δυνατότητα να παίρνει "αναπνοές" για εξάσκηση, οι φωνητικές χορδές λειτουργούν εκδηλώνοντας περιστασιακούς λόξιγκες, που κάποιες φορές γίνονται αντιληπτοί από τη μητέρα και είναι ένδειξη καλής υγείας του εμβρύου. Από την 22η εβδομάδα οι εμβρυϊκές πνευμονικές κυψελίδες καλύπτονται από δύο σειρές επιθηλιακών κυττάρων που εκκρίνουν έναν επιφανειοδραστικό παράγοντα, απαραίτητο για την κανονική διάταση των κυψελίδων τις πρώτες ώρες του νεογνού. Τέλος, γύρω στην 36η εβδομάδα το έμβρυο παράγει μια ορμόνη, που λέγεται κορτιζόλη, η οποία προετοιμάζει τους πνεύμονές για να πάρουν την πρώτη ανάσα της ζωής. Η διαδικασία της κανονικής αναπνοής ενεργοποιείται στα πρώτα δευτερόλεπτα μετά τον τοκετό, όταν πολύ ευαίσθητοι αισθητήρες που υπάρχουν σε ορισμένα αιμοφόρα αγγεία, μετρούν την περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα μετά τη διακοπή τροφοδοσίας με οξυγόνο από τον πλακούντα, ενώ άλλοι που υπάρχουν στο δέρμα ανιχνεύουν την πτώση της θερμοκρασίας μετά την έξοδο από το γεννητικό σωλήνα, και τονώνουν το κέντρο αναπνοής του νευρικού συστήματος, αναγκάζοντας το μωρό να πάρει μια δυνατή αναπνοή και να φουσκώσει τους πνεύμονές του για πρώτη φορά μέσα σε 10 δευτερόλεπτα περίπου μετά τον τοκετό.

Μόλις κοπεί ο ομφάλιος λώρος και το μωρό πάρει την πρώτη ανάσα, μια σειρά από άλλες αλλαγές συμβαίνουν στους πνεύμονες του βρέφους και το κυκλοφορικό σύστημα, όπως: 1. Η αύξηση του οξυγόνου στους πνεύμονες προκαλεί μείωση της αντίστασης στη ροή του αίματος προς τους πνεύμονες και σε όλα τα αιμοφόρα αγγεία. 2. Το αμνιακό υγρό αποχετεύεται ή απορροφάται από το αναπνευστικό σύστημα. 3. Οι πνεύμονες φουσκώνουν και αρχίζουν να λειτουργούν μόνοι τους, μεταφέροντας οξυγόνο στην κυκλοφορία του αίματος και απομακρύνοντας το διοξείδιο του άνθρακα με την εκπνοή.

Για το νεογνό αυτή η πρώτη ανάσα είναι αρκετά δύσκολη, επειδή εγκαταλείποντας τη μήτρα έρχεται σε επαφή με τον αέρα, από τον οποίο πλέον θα λαβαίνει το οξυγόνο με δική του προσπάθεια. Αρχικά η αναπνοή ακολουθεί ακανόνιστους κύκλους έντονων εισπνοών και παύσεων και η καρδιά του μωρού πάλλει με 120 σφυγμούς το λεπτό, αντί των 70 του μέσου ανθρώπου.

Όταν το μωρό πάρει την πρώτη του ανάσα, αρχίζει να διακηρύττει την παρουσία του με το κλάμα, σαν να φωνάζει: «Είμαι τώρα εδώ και χρειάζομαι τη βοήθειά σας». Αυτό είναι πολύ σημαντικό, ειδικά αν οι μεγάλοι δεν μπορούν να ασχοληθούν σωστά μαζί του, οπότε με το κλάμα τούς κάνει να καταλάβουν αν διψάει, πεινάει, πονάει ή θέλει καθάρισμα…

Το κλάμα αποδεικνύει ότι το βρέφος αναπνέει καλά, όμως δεν κλαίνε όλα τα βρέφη στη γέννα, γι’ αυτό έχει σημασία να αναπνεύσει έγκαιρα, διότι αν ο χρόνος που θα μεσολαβήσει από τη στιγμή της γέννησης μέχρι την πρώτη αναπνοή είναι μεγάλος, ο εγκέφαλος που πλέον δεν τροφοδοτείται με οξυγόνο μέσω του πλακούντα, μπορεί να πάθει ανεπανόρθωτη ζημιά.

Κυκλοφορικό Σύστημα

Ως γνωστόν η καρδιά χωρίζεται σε τέσσερις κοιλότητες: οι δύο επάνω ονομάζονται κόλποι, ενώ οι δύο κάτω κοιλίες. Το αίμα ρέει από τους κόλπους στις κοιλίες και από εκεί στα αγγεία ενώ βαλβίδες ανοίγουν και κλείνουν κατάλληλα για να επιτρέψουν στο αίμα να κινείται προς μία μόνο κατεύθυνση.

Η καρδιακή λειτουργία

Έξω από τη μήτρα η καρδιά συλλέγει μέσω των φλεβών το φτωχό σε οξυγόνο αίμα με χαμηλή πίεση (φλεβική), και το στέλνει στους πνεύμονες, ενώ ταυτόχρονα παραλαμβάνει πλούσιο σε οξυγόνο αίμα που το στέλνει σε όλο το σώμα μέσω των αρτηριών με υψηλή πίεση (αρτηριακή). Αυτή η λειτουργία δεν μπορεί να γίνει μέσα στη μήτρα, επειδή οι πνεύμονες, αν και αναπτύσσονται για να είναι έτοιμοι την ώρα της γέννησης, δεν έχουν επαφή με τον αέρα. Για να καλυφθούν οι ανάγκες του εμβρύου σε οξυγόνο μέσα στον αμνιακό σάκο, χρησιμοποιείται ο πλακούντας και ο ομφάλιος λώρος, που διαθέτει μια φλέβα μεγάλης διαμέτρου και δύο μικρότερες αρτηρίες.

Η εμβρυϊκή κυκλοφορία διαφέρει από το ενήλικο άτομο, ώστε να παρακάμπτονται οι πνεύμονες που ακόμη δεν λειτουργούν, και το αίμα να επιστρέφει πάλι πίσω στον πλακούντα όπου οξυγονώνεται από τη μητέρα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η ύπαρξη τριών προσωρινών αναστομώσεων (ενώσεων): (1) του Φλεβώδους Πόρου, που φέρνει το αίμα της ομφαλικής φλέβας στην κάτω κοίλη φλέβα, (2) του Αρτηριακού Πόρου που φέρνει αίμα από τις πνευμονικές αρτηρίες στην αορτή, και (3) του Ωοειδούς Τρήματος που φέρνει το οξυγονωμένο αίμα του δεξιού κόλπου στον αριστερό κόλπο και από εκεί στην αριστερή κοιλία. Οι πόροι αυτοί κανονικά κλείνουν από μόνοι τους μέσα σε δύο περίπου εβδομάδες από τον τοκετό, ενώ το ωοειδές τρήμα κλείνει σε λίγους μήνες, αν και σε ορισμένα άτομα ίσως μείνει ανοικτό σε κάποιο βαθμό στην ενήλικη ζωή.

Η ομφάλιος φλέβα μεταφέρει το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα από τον πλακούντα σε ένα σημείο κοντά στο συκώτι όπου, μέσω του Φλεβώδους Πόρου, συνδέεται με μια μεγάλη φλέβα από την οποία επίσης παίρνει το πτωχό σε οξυγόνο αίμα που το επιστρέφει στον πλακούντα.

Έξω από την καρδιά ο Αρτηριακός Πόρος, ένα μικρό αγγείο που ενώνει την πνευμονική αρτηρία με την αορτή, παρέχει επικοινωνία μεταξύ αυτών των δύο μεγάλων αγγείων. Αυτό είναι απολύτως απαραίτητο στην ενδομήτρια πνευμονική κυκλοφορία επειδή η ανταλλαγή οξυγόνου/διοξειδίου γίνεται μέσω του πλακούντα και ο πόρος αυτός χρησιμεύει για να παρακάμπτονται οι πνεύμονες όσο το έμβρυο βρίσκεται μέσα στο αμνιακό υγρό, και το αίμα να διοχετεύεται από την πνευμονική αρτηρία προς την κατιούσα αορτή.

Ο αρτηριακός πόρος (στο έμβρυο και μετά το κλείσιμό του)

Μέσα στην καρδιά τα δύο ρεύματα αίματος δεν αναμειγνύονται, επειδή το πλούσιο σε οξυγόνο αίμα περνά στον αριστερό κόλπο από το Ωοειδές Τρήμα και επειδή η πίεσή του είναι μεγαλύτερη από ό,τι ισχύει στην αριστερή κοιλία. Το ωοειδές τρήμα διαθέτει μία βαλβίδα μορφής “καταπακτής”, που ανοίγει μόνο προς μία κατεύθυνση, από την πίεση που την ωθεί σε κάθε παλμό. (Στην πραγματικότητα είναι δύο πτερύγια δέρματος που διπλώνονται και συναρμόζονται όταν πιέζονται μαζί και καλύπτουν το προσωρινό άνοιγμα στον αριστερό κόλπο). Το περισσότερο από το αίμα ρέει μέσα από αυτή την τρύπα απευθείας στον αριστερό κόλπο, παρακάμπτοντας την πνευμονική κυκλοφορία.

Το ωοειδές Τρήμα (α - ανοκτό, μέσα στη μήτρα, β - κλειστό μετά τη γέννηση)

Με την έναρξη του τοκετού και την έξοδο του εμβρύου, όλα αυτά αλλάζουν ριζικά, καθώς υπάρχουν βιολογικές δομές που επιτρέπουν την ασφαλή μετάβαση από τη ζωή μέσα στη μήτρα, στη ζωή έξω από τη μήτρα. Ο αρτηριακός πόρος κλείνει φυσιολογικά μέσα σε λίγες ώρες μετά τον τοκετό, αρχικά με μυϊκή σύσπαση, στη συνέχεια με συσσώρευση του ενδοθηλίου και τελικά αποφράσσεται από θρόμβο που θα μετατραπεί σε ινώδη ταινία. Σε μεταγενέστερη φάση αναπτύσσεται ινώδης ιστός και έτσι ο αρτηριακός πόρος μετατρέπεται σε αρτηριακό σύνδεσμο. Αδυναμία του αρτηριακού πόρου να κλείσει παρουσιάζεται συνήθως σε πρόωρα. Αν ο αρτηριακός πόρος είναι μικρός, το παιδί δεν παρουσιάζει συμπτώματα, αν όμως είναι μεγάλος, το παιδί μπορεί να κουράζεται, να αναπτύσσεται αργά κ.λπ., και ανάλογα με την περίπτωση ίσως υπάρχει ανάγκη το κλείσιμο αυτό να γίνει χειρουργικά.

Άλλα συστήματα

Ενδοκρινικό: Λίγο πριν τον τοκετό εκκρίνει περισσότερες ορμόνες άγχους από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στη ζωή του. Μόλις το νεογνό βγει από τη μήτρα, αυτές οι ορμόνες βοηθούν στη διαχείριση των άλλων συστημάτων, αφού δεν έχει πλέον τη βοήθεια του πλακούντα.

Ρύθμιση θερμοκρασίας: Το έμβρυο παράγει περίπου διπλάσια από τη θερμότητα του ενήλικα, η οποία μεταφέρεται με τη ροή του αίματος στην κυκλοφορία της μητέρας μέσω του πλακούντα. Μικρή ποσότητα θερμότητας απομακρύνεται και από το δέρμα του εμβρύου, στο αμνιακό υγρό, καθώς και στο τοίχωμα της μήτρας. Μετά τον τοκετό, το νεογέννητο χάνει θερμότητα αλλά υποδοχείς στο δέρμα στέλνουν μηνύματα στον εγκέφαλο ότι είναι κρύο και το σώμα του μωρού στη συνέχεια δημιουργεί θερμότητα με το ρίγος και την καύση ενός είδους λίπους που υπάρχει μόνο στα έμβρυα και στα νεογνά.

Το συκώτι: Στο έμβρυο λειτουργεί ως χώρος αποθήκευσης σακχάρου και σιδήρου, όταν όμως το μωρό γεννηθεί, αρχίζει διάφορες λειτουργίες, π.χ. παράγει ουσίες που βοηθούν στην πήξη του αίματος, διασπά προϊόντα αποβλήτων, όπως τα υπερβάλλοντα ερυθρά αιμοσφαίρια, και παράγει μια πρωτεΐνη που βοηθά στην αποδόμηση της χολερυθρίνης ενάντια στον νεογέννητο ίκτερο.

Ουροποιητικό Σύστημα: Το νεογέννητο συνήθως ουρεί μέσα στις πρώτες 24 ώρες της ζωής. Οι νεφροί είναι τώρα σε θέση να διατηρήσουν το ισοζύγιο υγρών και ηλεκτρολυτών του σώματος. Ο ρυθμός με τον οποίο τα νεφρά φιλτράρουν το αίμα αυξάνει απότομα μετά τον τοκετό ως τις 2 πρώτες εβδομάδες της ζωής του.

Ανοσοποιητικό σύστημα: Η μήτρα είναι σχετικά αποστειρωμένο περιβάλλον. Το ανοσοποιητικό σύστημα αναπτύσσεται στο έμβρυο και συνεχίζει να ωριμάζει στα πρώτα χρόνια του παιδιού. Μόλις το μωρό γεννηθεί, εκτίθεται σε ποικιλία βακτηρίων και άλλων παθογόνων ουσιών, όμως παρ’ όλο που τα νεογέννητα είναι ευάλωτα στη μόλυνση, το ανοσοποιητικό τους σύστημα μπορεί να ανταποκριθεί στους μολυσματικούς οργανισμούς χάρη σε αντισώματα από τη μητέρα τους ενώ και ο φυσικός θηλασμός συμβάλλει τα μέγιστα στη βελτίωση της ανοσίας του νεογέννητου.

Αυτά και πολλά άλλα που δεν είναι του παρόντος, φανερώνουν τη μεγάλη σοφία του Πλάστη μας, που τόσο πολύ ενδιαφέρεται για εμάς και την παρούσα ζωή μας. Περισσότερο όμως ενδιαφέρεται για την ΑΙΩΝΙΑ ΖΩΗ, και έδειξε την αγάπη και το ενδιαφέρον Του θυσιάζοντας τον Υιό Του Ιησού Χριστό για τις αμαρτίες μας, ώστε να γίνουμε ΥΙΟΙ ΚΑΙ ΘΥΓΑΤΕΡΕΣ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ.

«Θέλω είσθαι Πατήρ σας, και σεις θέλετε είσθαι υιοί μου και θυγατέρες, λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (Β~ Κορ. 6/ς/18).

Πόσο Σε ευχαριστούμε Κύριε! |

________________

1. Guliuzza, R. 2009. Made in His Image: Baby's First Breath. Acts & Facts. 38 (12):10-11. http://www.icr.org/article/babys-first-breath/