Οι Έλληνες αγρότες, που αυτοί κυρίως συγκροτούσαν το δυναμικό της χώρας, αναγκάστηκαν εξ αιτίας των πολέμων να εγκαταλείψουν τη γη τους και να μεταναστεύσουν σε ξένες χώρες. Πολλοί απ’ αυτούς σκοτώθηκαν εκεί στα ορυχεία και τα εργοστάσια, ενώ όσοι γύριζαν έβρισκαν τα κτήματά τους παραμελημένα και για να συνεχίσουν την καλλιέργεια, δανείζονταν χρήματα με μεγάλο τόκο. Επειδή όμως τα αγροτικά προϊόντα έφταναν από ξένες χώρες πολύ φτηνά, οι αγρότες δεν μπορούσαν να πουλήσουν την παραγωγή τους. Στο τέλος τα χρέη τούς έφερναν σε απελπιστική κατάσταση κι έχαναν τα χωράφια τους, που τα έπαιρναν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες και τα πρόσθεταν στα δικά τους.

Έτσι τα μικρά και μεσαία αγροκτήματα εξαφανίζονταν σιγά σιγά και αντικαταστάθηκαν από τις πολύ μεγάλες ιδιοκτησίες στις οποίες εργάζονταν λαθρομετανάστες.

Οι κλάδοι της οικονομίας που ωφελήθηκαν από την μετανάστευση στο εξωτερικό ήταν το εμπόριο και η βιοτεχνία. Ιδιαίτερη ανάπτυξη παρουσίασαν ακόμη και οι χρηματιστικές επιχειρήσεις, όπως και η κατασκευή δημόσιων έργων, ο δανεισμός χρημάτων κ.λπ. Περισσότερα όμως κέρδη έδινε η εκμετάλλευση των φόρων που πλήρωναν οι επαρχίες ενώ το κράτος ανέθετε την είσπραξη των φόρων σε επιχειρηματίες που ονομάζονταν εισπρακτικές εταιρείες. Αυτές αποκτούσαν έτσι το δικαίωμα να εισπράξουν τους φόρους της επαρχίας και φρόντιζαν να κερδίσουν όσο περισσότερα μπορούσαν, καταπιέζοντας τους φορολογουμένους.

Συνέπειες στον πολιτικό και κοινωνικό τομέα

Τον 21ο αιώνα μ.Χ. το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς έγινε πολύ μεγάλο, ενώ στην ελληνική κοινωνία διαμορφώθηκαν οι ακόλουθες τάξεις:

Οι πολιτικοί. Την τάξη αυτή αποτελούσαν ισχυρές οικογένειες που φρόντιζαν να βρίσκονται στα πράγματα. Από την τάξη αυτή προέρχονταν τα μέλη της Βουλής, η οποία είχε αποκτήσει μεγάλη δύναμη και αποφάσιζε ουσιαστικά για όλα τα σοβαρά θέματα που απασχολούσαν το κράτος.

Οι πλούσιοι. Την τάξη αυτή αποτελούσαν οι Έλληνες που ασχολούνταν με χρηματιστικές επιχειρήσεις, δηλαδή «οι πλούσιοι του χρήματος». Η πολιτική τους θέση δεν ήταν σταθερή. Πολλές φορές κρατούσαν εχθρική στάση απέναντι στους πολιτικούς, επειδή οι τελευταίοι τους έκλειναν το δρόμο προς την εξουσία, και άλλοτε συμμαχούσαν μαζί τους.

Ο λαός. Η τρίτη και μεγαλύτερη σε αριθμό τάξη των Ελλήνων περιλάμβανε τους αγρότες, που είχαν χάσει τα κτήματά τους και συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα, καθώς και πολλοί μικροτεχνίτες και εργάτες που δύσκολα έβρισκαν απασχόληση, επειδή είχε καθιερωθεί η εργασία των λαθρομεταναστών. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν μόνιμο εισόδημα και στηρίζονταν στις κρατικές επιχορηγήσεις και στις χορηγίες των πλουσίων. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες άρχισαν να χάνουν την πολιτική τους συνείδηση και έφτασαν σε σημείο να πουλούν και την ψήφο τους.

Οι λαθρομετανάστες. Εκτός από τις τάξεις των ελεύθερων πολιτών ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού το αποτελούσαν οι λαθρομετανάστες. Στην Ελλάδα οι λαθρομετανάστες ήταν αρχικά σαν ιδιοκτησία των κυρίων τους και οι συνθήκες της δουλειάς και της ζωής τους ήταν απάνθρωπες. Οι λαθρομετανάστες μισούσαν τα αφεντικά τους και το μίσος αυτό εκδηλωνόταν με παθητική αντίσταση (κακή ποιότητα εργασίας) και πράξεις εγκληματικότητας, που ήταν όμως ανοργάνωτες.

Οι συνέπειες στον τρόπο ζωής. 

Η εξάπλωση της ελληνικής οικονομίας προς τα Βαλκάνια αλλά και το πλήθος των λαθρομεταναστών και των άλλων ξένων που έφταναν από την περιοχή αυτή στην Ελλάδα, έγιναν αφορμή να γνωρίσουν οι Έλληνες ένα νέο τρόπο ζωής, που τον χαρακτήριζε η πολυτέλεια και η άνεση. Οι ανώτερες τάξεις της ελληνικής κοινωνίας γοητεύτηκαν από τις καινούργιες συνήθειες και ρίχτηκαν χωρίς μέτρο στην απόλαυση του πλούτου τους, εγκαταλείποντας την πατροπαράδοτη ελληνική απλότητα.

Όμως ο πλούτος και η υπερβολική πολυτέλεια έφεραν και τη διαφθορά και αυτό δεν μπορούσε να μη δημιουργήσει αντιδράσεις. Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια που έκανε η τελευταία κυβέρνηση φέρνοντας το Δ.Ν.Τ. στην προσπάθεια, όπως υποσχέθηκε, να καταπολεμήσει τη διαφθορά επιβάλλοντας μεγάλους φόρους στα είδη πολυτελείας και να διώξει από τη Βουλή και τα άλλα αξιώματα εκείνους που δεν ήταν άξιοι να τα κατέχουν, γιατί πίστευε πως όλοι αυτοί συντελούσαν στην ηθική κατάπτωση των Ελλήνων. Όμως ο αγώνας δεν είχε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα…

---

* Το παραπάνω κείμενο προέρχεται από το βιβλίο «Ιστορία Ρωμαϊκή και Βυζαντινή» της Β~ Γυμνασίου (Έκδ. ΟΕΔΒ, σελ. 9-10) και αναφέρεται στο ρωμαϊκό κράτος στα μέσα του 2ου π.Χ. αιώνα. 

Το παραφράσαμε ελάχιστα σε κάποιους όρους και τοπωνύμια, μόνο για να φανεί η ομοιότητα του σήμερα με εκείνη την εποχή, δείχνοντας ότι οι άνθρωποι είναι ίδιοι στα ηθικά τους ελαττώματα και αδυνατούν να διορθωθούν μόνο με τις δικές τους προσπάθειες. |

---